به قلم: دکتر مهدی زرقانی

1) فرض را بر این می گذاریم که بر اساس آنچه در مطالب پیشین گفته شد، محققی حوزة پژوهشی خود را برگزید، طیف مخاطبان خود را شناخت و سطح مقاله ای هم که می خواهد بنویسد (در این نوشتار، مقاله علمی ـ پژوهشی مد نظر است) را هم مشخص کرد. سپس به سراغ «پیشینه تحقیق» رفت و برایش مشخص شد که در حوزة پژوهشی او چه موضوعاتی زمینه تحقیق دارد و به اصطلاح جای کار دارد. اجازه بدهید نکته ای را همین جا روشن کنیم. بررسی «پیشینه تحقیق» فقط برای این نیست که بدانیم چه کارهایی در حوزه پژوهشی مورد نظر انجام گرفته است. بسیاری از مقالات و کتاب هایی که در همین بخش بررسی می کنیم، دربردارنده ایده ها و پیشنهادهایی هستند که نویسندة یک نوشتة خاص به ذهنش رسیده اما در آن نوشته یا در نوشته دیگری فرصت نکرده به آن بپردازد. بنابراین، محقق در این بخش، همواره باید در جستجوی ایده هایی باشد که در خلال تحقیقات قبلی مطرح شده اما بررسی دقیق نشده است. در واقع، همین مرحله فرصت بسیار خوبی است برای یافتن موضوع مقاله، کتاب و پایان نامه در حوزة پژوهشی خودمان. محققانی که در جستجوی موضوع، خودشان را به آب و آتش می زنند، امکانی بهتر از اینجا در اختیارشان نیست. فایده دوم خواندن پیشینه تحقیق این است که محقق می تواند با منابع «اصلی و فرعی»، منابع «دست اول و دوم» و «چهره های شاخص» در حوزة پژوهشی خودش آشنا شود. شناخت دقیق هر کدام از این موارد به منزله یک مؤلفه بسیار اثرگذار در فرآیند تحقیق است. بدین ترتیب جستجو در پیشینه تحقیق، سه فایده عملی در پی خواهد داشت: آشناشدن با کارهایی که انجام شده، یافتن موضوعات جدید، شناختن منابع و محققان حوزة پژوهشی تخصصی.

2) رسیدیم به گام چهارم. حالا ما با مطالعة دقیق پیشینه تحقیق به موضوعی رسیدیم که جای کار دارد؛ موضوعی که صورتی از آن در نوشته های پیشین مطرح شده اما چنان که  شاید و بابد بررسی نشده است. ممکن است گفته شود گرفتن ایده از نوشته های دیگران در خور شأن یک محقق نیست. اولاً چنین نیست و هیچ تحقیقی در جهان امروز وجود ندارد مگر اینکه سابقه ای در تحقیقات پیشین داشته باشد. این قدر هست که برخی در نوشته شان به «سوابق تحقیق» اشاره می کنند و برخی خیال می کنند اگر ذکر سابقه نکنند، می توانند خوانندگان را فریب دهند؛ در حالیکه، آن کس که غربال به دست دارد، از پی می آید. بیایید عملی تر سخن بگوییم: در چه صورتی می توانیم مقاله ای بنویسیم که ضمن بهره بردن از پژوهش های پیشین، «داغ تقلید» بر پیشانی نداشته باشد؟ چند راه عملی پیشنهاد می کنیم اما ممکن است این فهرست را کاملتر هم کرد:

ـ «رویکرد تازه ای» را در مورد موضوعاتی انتخاب کنید که نویسندگان سابق در همان موضوع به کار نگرفته اند.

ـ «مبنای تئوری تازه ای» پیدا کنید یا از تلفیق تئوریهای مختلف یک الگوی تازه بسازید که برای تحقیق شما مناسب است.

ـ «روش و لحن» نوشته تان را با استفاده از استراتژی های بلاغی و بیانی برتر و بهتر متفاوت کنید.

ـ مطالبی را که دیگران بدان نپرداخته اند یا کم پرداخته اند، محور نوشته تان قرار دهید.

ـ اطلاعات دقیق تری درباره مطالبی که دیگران گفته اند، گردآوری کنید.

ـ تحلیل های دقیق تری بنویسید که در نوشته های پیشین مطرح نشده است.

ـ از مواد خامی که دیگران استفاده نکرده اند یا کمتر استفاده کرده اند بیشتر استفاده کنید.

ـ نکته های خیلی کوچک را پیدا کنید و سعی کنید در حاشیه آن نکته های کوچک، اطلاعاتی پیدا کنید و تحلیل هایی بنویسید که همان نکته کوچک تبدیل به یک موضوع بحث شود.

ـ ایده های جدیدی را از دیگر حوزه های علوم انسانی یا حتی علوم دیگر انتخاب کنید و از آن ها برای بررسی موضوع مورد نظرتان استفاده کنید.

بدین ترتیب خوانندگان در خود احساس نیاز می کنند که نوشته شما را بخوانند. توجه داشته باشید خوانندگان از خواندن مطالبی استقبال می کنند که تازگی ای داشته باشد اما واقعا هیچ موضوع کاملا تازه ای وجود ندارد. استفاده از شگردها و تمهیدات فوق، زاویه دیدی تازه به نویسنده و خواننده می دهد و جانبِ تازه ای از موضوع را پیش چشم می آورد. خوانندگان به دنبال مطالب «کاملا تازه نیستند»، به دنبال مطالبی هستند که «تازه به نظر می رسند». 

نظرات شما عزیزان:

بهروز

ساعت22:47---6 مهر 1393

[وب سایت] - [ایمیل]

سلام استاد . یه چیز خیلی جالب دیدم و خوندم اینجا . اینکه اون قمت سمت راست نوشتین فضای اینجا با کلاس متفاوته . من که هیچ تفاوتی ندیدم . شما همونقدر که اینجا با همه(چه بشناسید ام لا) خوش برخورد و پرحوصله هستین و برخورد مناسب دارین در کلاس هم ازین بهتر هستین ... ینی همون چیزی که توی وبلاگ نوشتم خداییش حق بود ... دکتر افضلی خوبه ... خداییش چاپلوسی نمیکنم ... اینم چون حساس هستین روی این موضوع گفتم ... بحث هندوونه و اینا منتفیه ... کثر الله امثالک یا استاذ
تلمیذک
سلام علیکم. شکراً ولکننا لانزال فی بدایة الفصل و الأمور بخواتیمها. علی المعلم أن یهیأ أرضیة للطلاب تلائمهم فی تعلّم الدرس و یبنی ثقة معهم حتی یروه أحداً منهم یُسَرّ بنجاحهم و یحزن بحزنهم.. وفقکم الله و هنیئاً لکم الدراسة فی جامعة طهران

محمد

ساعت15:19---11 شهريور 1393

سلام استاد :
از پاسخ شما ممنونم. کتاب دکتر فتوحی را خوانده ام فکر می کردم این مطا لب از کتاب دیگری است که مطالعه نکرده ام ، پس لطفا به طور کامل نظرات ایشان را در اختیارمان بگذارید.
ممنون از زحمات شما استاد محترم.
پاسخ:چشم.. وبلاگ ایشان را در ستون پیوندهای وبلاگ خودم گذاشته ام. مطالب و نظرات ایشان خواندنی است.

محمد

ساعت21:18---10 شهريور 1393

سلام استاد:
این مطالب را به طور کامل از کدام کتاب می توانیم به دست بیاوریم و مطالعه کنیم ، در واقع عنوان این کتاب چیست؟
با تشکر.
پاسخ:سلام. مطالب در کتابی نیست. نوشته های یک استاد خوب به نام دکتر زرقانی است که روش پژوهش را خوب بلد است و اساساً پزوهشگر بسیار کاربلدی است.اگر کتاب خوب در این زمینه می خواهی کتاب دکتر محمود فتوحی است که ویراست سومش به بازار آمده. فوق العاده است.

ادبیات عرب

ساعت14:56---10 شهريور 1393

سلام استاد. چند روز هست که منتظر راهنمایی شما هستم.
پاسخ:سؤالتان چیست؟

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: